مقام معظم رهبری ذکر و یاد خدا را وظیفه همه افراد جامعه اسلامی دانسته و می­فرماید:

 ياد و ذكر خدا و توجه و اتصال حقيقى به او و مبارزه‌ با نفس و عبادت واقعى را روزبه‌روز در عمل شخصى و فردى خودمان تقويت كنيم. اين، وظيفه‌ يكايك ماست. ... . تنها تكيه‌گاه يك ملت بزرگ و مبارز و موحد، ياد خدا و توكل به خدا و اعتماد به خداست.[29]

3. زنده نگهداشتن ارزش­های اخلاقی:

علت اصلي بسياري از مشكلات بشري در نظام­هاي مختلف، ناشي از غفلت از معنويت و گرايش به ماديگري است. براي رهايي از بحران اخلاقي معاصر و براي احياي ارزش­هاي اخلاقي باید قيام جدّي كرد. مقام معظم رهبري(حفظه­الله) در مورد اولويت پرداختن به ارزشهاي اخلاقي مي­فرمايد:

ما ارزشهاي اخلاقي و معنوي را براي جوان ضرورتي مي­دانيم كه اهميت آن بيشتر از علم است و معتقديم انقلاب ما بخاطر همين ارزشها بوده است.[30]

به سبب اهميت و ضرورت ارزشهاي اخلاقي، اين ارزشها بايد در نظام تربيتي و آموزشي جاي داده شوند. ازاين­رو، رهبر معظم در ارائه طرح آموزشي مناسب توصيه مي­كند كه:

تواضع، اخلاص، مهرباني در رابطه با بندگان خدا، صلابت در مقابل دشمنان، فداكاري و اصالت ندادن به مال و جاه و مقام و از جان و فرزندان و آسايش و سلامتي خود، خيلي راحت براي رضاي خدا گذشتن، از اساسي­ترين جوهرها و بالاترين ارزشي است كه براي آن بايد خود را به زحمت بيندازيم و تلاش كنيم و در آموزشهاي خود و در عمل آن را به كار بگيريم.[31]

4. نهادهاي مؤثر در تعليم و تربيت

الف. خانواده: پس از تولد، محيط خانواده، مهم­ترين نقش را در تكوين و تحول شخصيت فرد ايفا مي­كند. خانواده سالم و صالح، كانوني است كه در آن عواطف و احساسات فرزند به نحو صحيح رشد و بالندگي می­یابد و برعكس، در خانواده ناسالم، انسان رشد طبيعي خود را از دست می­دهد و دچار ناهنجاري­هاي رفتاري مي­شود. در اهميت خانواده همين بس كه رسول گرامي اسلام(ص) فرمود: هر نوزادي بر فطرت (توحيدي) متولد مي­شود، تا اينكه پدر و مادرش او را يهودي يا مسيحي مي­كنند. [32] رهبر انقلاب اين بحث را چنين طرح مي­كند:

اسلام براي دوران كودكي و نوجواني و سپس جواني چند عامل تربيتي تعيين كرده كه يكي از آنها آموزش­هاي والدين و تأثيرات محيط خانواده است.[33] مردم بايد به امر كودك بها بدهند و خانواده­ها درصدد تعليم و تربيت صحيح كودك باشند و به بهداشت (روحي) آنها بپردازند و با نظمي كه در خانواده­ها ايجاد مي­كنند، كودكان را پرثمر براي آينده بار آورند. اگر در خانواده­اي از دروغگويي اجتناب شود، كودكان آن خانه راستگو بار خواهند آمد و اينگونه برخوردها خود تعليم و تربيت صحيح كودكان را فراهم مي­آورد.[34]

بدین ترتيب، آموزش مستمر خانواده­ها در مورد شيوه پرورش كودكان در اولويت قرار مي­گيرد. در اين راستا، مقام معظم رهبري، انتقال برخي مفاهيم مثل محبت و احترام به كودك و آگاهي از زبان فرزند و همزباني با وي و ايجاد زمينه نشاط و سلامت جسمي و رواني از طريق ورزش و سرگرمي­هاي مناسب و شناخت مواهب خدادادي و مفاهيم ارزشي را به خانواده­ها امري ضروري مي­داند. ايشان معتقد است كه شش سال اول زندگي كودك در تكوين شخصيت وي اعم از رشد استعدادهاي منطقي و زباني، تعادل عاطفي و توانايي برقراري روابط اجتماعي و آشنايي با مسائل معنوي از اهميت ممتازي برخوردار است. [35]

ب. آموزش و پرورش: بي­شك نهاد آموزش و پرورش كه از مدرسه تا عالي­ترين سطح تحصيلات دانشگاهي را در بر مي­گيرد، نقشي حياتي در بيداري فرهنگي يك جامعه اسلامي دارد. مقام معظم رهبري به اين نكته حساس در بيانات خويش اشاره كرده و فرمود:

هدف فشار دشمن در جبهه نظامي-سياسي و اقتصادي، فقر (و ضربه زدن) در جبهه فرهنگي است. ... . اگر آمريكا به اين نتيجه برسد كه مي­توان آموزش و پرورش ايران را چنان تغيير داد كه در چند سال آينده از انقلاب خبري نباشد، ديگر اصراري بر محاصره اقتصادي خود نخواهد داشت.[36]

ايشان وزارت آموزش و پرورش را زيرساز آينده كشور دانسته و فرمود:

جامعه اسلامي براي خنثي كردن نقشه­هاي دشمنان پس از امدادهاي غيبي الهي به آموزش و پرورش و معلمان متعهد و دلسوز و دانش­آموزان كه سرمايه­هاي انقلابند، چشم دوخته­اند.[37]

در ميان اين نهاد وسيع آموزشي، «مدرسه» اولين محيطي است كه انسان بطور معمول در آن پاي مي­گذارد و شخصيتش رشد پيدا مي­كند؛ به تعبير ديگر، بعد از خانواده، اولين پله ترقي جسمي و عاطفي و روحي فرزند در اين جايگاه ريخته مي­شود. ازاين­رو، رهبر انقلاب به معلمين چنين سفارش مي­كند:

در مدارس با محبت و بزرگواري و گذشت، لمس­كننده ارزشهاي موجود در افراد باشيد و جوهر الهي را در افراد، كشف و با جذب و رشد دادن به تربيتشان، آنها را به نمو اسلامي تربيت كنيد.[38]

جايگاه ديگري كه به لحاظ اهميت به آن اشاره مي­شود، «دانشگاه» است. در نظر مقام معظم رهبری، دانشگاه محل تفکر و بینش صحیح و هدایت معنوی است.[39] به نظر رهبر انقلاب، دانشگاه مطلوب انقلاب، دانشگاه اسلامی است.[40] مقام معظم رهبري اصالت دادن به اسلام در امر مديريت دانشگاه­ها را نكته مهم و كارآمد دانسته و مي­فرمايد:

(بايد) مدير و دانشجويان و استادان، اصالت را به اسلام بدهند. ... ارزشهاي اسلامي در دانشگاه بايد مورد مسابقه قرار گيرد.

برای رسیدن به چنين مطلوبي، اجرای موارد ذیل لازم است:

- تحقيق در مباني فكري اسلامي و آموختن آن از متخصصان دين شناس؛

- پي­ريزي يك نظام علمي- آموزشي با استخراج و تصفيه مود اوليه از منابع سرشار فرهنگ اسلامي و نيز با جذب مواد مناسب از دانش و فرهنگ پيشرفته ديگران؛

- تلاش و مجاهدت در راه تزكيه اخلاقي و رشد عنصر انسانيت در كنار تخصص­هاو دانش­ها؛

- مبارزه با جريان­هاي فكري و سياسي منحرف و ابسته به سلطه بيگانه؛

- كوشش در پيوند قشرهاي پيشرو علي­الخصوص قشرهاي روحاني و دانشجو.[41]

ج. حوزه علميه: تبليغ دين و ارائه الگوي مناسب به مردم در جهت كيفيت بخشيدن حركت به سوي اهداف بزرگ، از برترين و شریف­ترین فنون محسوب مي­گردد؛ چنانكه مقام معظم رهبري مي­فرمايد:

  منبر رفتن و سخن گفتن در امر دين، جزو شريف­ترين كارهاست و بايد و شايد كه شريف­ترين انسان­ها و عالم­ترين و آگاه­ترين آنها به مسائل اسلامي و عامل­ترين آنها به احكام شرعي در اين راه قدم بردارند و آن را براي خود افتخاري بدانند ... افرادي مثل شيخ جعفر شوشتري.[42]

روحانيت به عنوان منادي اسلام[43]، داراي امتيازاتي است مانند: عشق به علم، اخلاص براي خدا، دلسوزي براي مردم، بي­اعتنايي به دنيا، نترسيدن از قدرت­ها و قلدرها و زورمدارها، و وابسته نبودن به ارباب قدرت.[44] پس برنامه حوزه علميه بايد در جهت رشد مبلغيني باشد كه اهل علم و تزكيه­اند تا به گونه­ای شایسته­تر به تهذيب و گسترش معارف اسلامي در جامعه بپردازند؛ چرا كه تا كلام از دل بر نيايد تا عمق جان­ها راه نمي­يابد. براي تعليم بايد عالم بود و براي تزكيه، مزكّي. مقام معظم رهبري در اين مورد می­فرماید:

 مبلّغ اگر خودش مهذّب و پاك نباشد، نمي­تواند ديگران را پاك كند. اگر به معناي واقعي كلمه، به آنچه انسان مي­گويد، معتقد و عامل نباشد، حرفش اثري ندارد.[45]

د. صدا و سيما: صدا و سيما رايج­ترين و پربردترين وسيله براي انتقال پيامهاست كه همانند معلم، آموزش سطح وسيعي از جامعه را برعهده دارد. مقام معظم رهبري در مورد وظيفه صدا وسيما فرمود:

صدا وسيما، مسئوليت آموزش عمومي و ايجاد رشد فرهنگي و سياسي و تبيين مباني اسلام و مقابله با توطئه­هاي تبليغاتي دشمن را با بهره­گيري از هنر اصيل و سالم برعهده دارد.[46]

مقام معظم رهبري چهار اصل را به عنوان اصول هميشگي حاكم بر برنامه­ريزي صدا و سيما مطرح مي­كند كه بايد مورد توجه مديران و كاركنان قرار گيرد. آن چهار اصل عبارتند از: پيام، هنر، انتخاب زبان و موضوع متناسب، و تهي بودن از هر بدآموزي.[47] تبيين نگاه ايشان به موضوع را مي­توان در اين جملات یافت كه فرمود:

مراد ما از تعليم در صدا و سيما، سخنراني و ميزگرد و تدريس صرف نيست. صدا و سيما بايد انواع و اقسام روش­هاي هنري را در برنامه­هاي هنري، فيلم­ها، نمايش­ها براي تفهيم و توضيح مفاهيم و ارزش­هاي اسلامي بكار گيرد.[48]

در اين روش، پيام­ها به صورتي هنرمندانه و با شيوه غيرمستقيم مبلغ اهداف انقلاب و اسلام قرار مي­گيرد. ايشان در مورد اسلامي بودن يك فيلم دو ملاك را طرح مي­كند: اول، اينكه فيلم داراي ارزشهاي اسلامي باشد مثل اينكه در پي تعليم مفاهيم راستي و درستكاري و شجاعت و مقاومت يا در پي تعليم نماز باشد. دوم، اينكه فيلم با نمودهاي غير اسلامي همراه نباشد مثل اينكه بازيگر در صحنه فيلم با وضعي جلف و نامناسب در حال نماز خواندن ظاهر نشود كه اين حالت، يك ضد ارزش را به ذهن بيننده تداعي مي­كند.[49] به عبارتي ديگر بايد محتواي آموزنده و جهت­دهنده روح و فكر مخاطب در قالب و شكلي متناسب با اهميت موضوع، طرح گردد.

بر اين اساس، رهبر انقلاب رسانه ايده­آل را چنين تعريف مي­كند:

آنچه در مورد اين رسانه مهم، مطلوب و ايده­آل است، عبارت از اين است كه دانشگاهي باشد كه در آن عالي­ترين و زيباترين مفاهيم انقلاب، به شكل هنرمندانه ارائه بشود و جاذبه داشته باشد.[50]

سخن آخر

براي موفقيت در امر تعليم و تربيت بايستي توجه داشت كه:

1. امر اصلاح، تربيت و تعليم كاري تدريجي است.[51] چنانكه انحراف و استحاله فرهنگي و سقوط ملت­ها از سوي دشمنان كاري است كه به صورت تدريجي انجام مي­گيرد.[52]

2. شخص عالم در صورتي براي جامعه مفيد خواهد بود كه از تأديب و تربيت و اصلاح خويشتن آغاز كند؛[53] چنانكه حضرت علي(ع) فرمود:

مَنْ نَصَبَ نَفْسَهُ لِلنَّاسِ إِمَاماً فَلْيَبْدَأْ بِتَعْلِيمِ نَفْسِهِ قَبْلَ تَعْلِيمِ غَيْرِهِ وَ لْيَكُنْ تَأْدِيبُهُ بِسِيرَتِهِ قَبْلَ تَأْدِيبِهِ بِلِسَانِه[54]

كسي كه خود را راهبر مردم قرار داد پس بايد قبل از آموزش به ديگران به خود بياموزد و بايد قبل از تأديب ديگران به زبان با عمل خويش مربي ديگران باشد.

3. تربيت امري نظام­مند و جامع است كه بايد ابعاد مختلف آن به صورت هماهنگ رشد كنند. مقام معظم رهبري در اين مورد  فرمود:

 اسلام معتقد است كه انسان بايد جسم و روح خود را با هم پرورش دهد و پرورش جسم مقدمه­اي براي پرورش روح است. اين مقدمه بودن به معناي تقدم زماني نيست بلكه ... تربيت جسماني و معنوي هر دو با هم و در كنار هم و به موازات هم هستند.[55]

4. همراهي تعليم و تهذيب نفس باعث ارزشمندي علم است. رهبر انقلاب مي­فرمايد:

براي يك كشور، عالم و محقق و پژوهشگر و نابغه، ثروت خيلي بزرگي است؛ اما به شرط اينكه در او بنيان­هاي اخلاقي استوار باشد، وجدان اخلاقي زنده باشد.[56]

نظرات شما عزیزان:

نام :

آدرس ایمیل:

وب سایت/بلاگ :

متن پیام:

نظر خصوصی

 کد را وارد نمایید:

 

 

 

عکس شما

آپلود عکس دلخواه: