هدایت‏به راه‏های امن و صراط مستقیم 
«قد جاءكم من الله نور و كتاب مبین یهدی به الله من اتبع رضوانه سبل السلام... ویهدیهم الی صراط مستقیم‏» (مائده:15 و16); برای هدایت‏شما نوری عظیم و كتابی با حقانیت آشكار آمد. خدا با آن كتاب هركه را در پی رضا و خشنودی او ست‏به راه‏های سلامت و صراط مستقیم رهنمایی می‏كند. 
قرآن كریم، كه نوری از سوی خداوند متعال است، كسانی را كه در پی كسب خشنودی خدا باشند به راه‏هایی كه از هر نظر سلامت است و كسی را كه در آن پای نهد به سلامت‏به سر منزل مقصود - كه خداست - می‏رساند، هدایت می‏كند. این راه‏ها می‏تواند در طول یكدیگر و نیز در عرض هم باشند. كسانی كه در این راه‏ها قدم می‏زنند در هر قدم، از ظلمتی رهایی یافته و به نوری نایل می‏شوند و سرانجام، از سبل امن به شاهراه هدایت (صراط مستقیم) راه‏نمون می‏شوند. 
9- ورود به رحمت ویژه الهی و هدایت‏به ذات او 
«یا ایها الناس قد جاءكم برهان من ربكم و انزلنا الیكم نورا مبینا فاما الذین آمنوا بالله و اعتصموا به فسیدخلهم فی رحمة منه و فضل و یهدیهم الیه صراطا مستقیما» (نساء:174 و 175); ای مردم، برای هدایت‏شما از جانب خدا برهانی محكم آمد و نوری تابان به سوی شما فرستادیم. پس آنان كه به خدا گرویدند و به او متوسل شدند به زودی، آنها را به جایگاه رحمت و فضل خود در خواهد آورد و به راه راست رهنمایی می‏نماید. 
مؤمنانی كه به این ریسمان نورانی الهی چنگ زنند و پناه برند خداوند، خود، ایشان را در رحمت و فضل ویژه‏اش وارد می‏سازد و از صراط مستقیم ویژه‏ای، ایشان را به ذات اقدس خود راهنمایی می‏كند. آنان در این جهان از هم‏نشینان خدا و در سرای آخرت نیز در پایگاهی رفیع و راستین در آستان مقدس الهی خواهند بود. در آیه دیگری می‏فرماید: «ان المتقین فی جنات ونهر فی مقعد صدق عند ملیك مقتدر» (قمر:54 و 55); اهل تقوا در باغ‏ها و كنار نهرهای بهشت منزل گزیده‏اند، در منزلگاه صدق و حقیقت، نزد خداوند عزت و سلطنت جاودانی متنعم‏اند. 
قرآن مجید در كنار اهدافی كه برای خود برمی‏شمرد، موانعی را نیز برای بهره‏مندی از قرآن و رسیدن به اهداف آن مطرح كرده است. در این بخش، ابتدا شروط و سپس موانع بهره‏مندی از آن مطرح می‏گردد: 
الف _ شروط بهره‏مندی از قرآن 
قرآن مجید در كنار اهدافی كه برای خود برمی‏شمرد، شروط و موانعی را نیز برای بهره‏مندی و رسیدن به آن اهداف مطرح كرده است. در این بخش، ابتدا شروط و سپس موانع بهره‏مندی از قرآن را مطرح می‏كنیم: 
1- در پی علم و یقین‏بودن 
یكی از شروط مهم برای بهره‏مند از قرآن آن است كه انسان در پی دست‏یابی به علم و یقین باشد، بخواهد به حقایق پی برد و بر گمان و حدس و امثال آن تكیه نكند. قرآن مجید در پاسخ به مشركان و در مقام نفی شرك، همواره می‏گوید كه آنان دنبال گمان، تقلید و شك‏اند و نسبت‏به مدعای خویش یقین ندارند; اگر راست می‏گویند دلیل قاطعی بر مدعای خود بیاورند. به هر حال، اگر كسانی به دنبال هواهای نفسانی خود باشند و یا بر اساس گمان و شك بخواهند زندگی خود را بنا نهند، از قرآن بهره‏ای نخواهند برد. در آیه 11 سوره توبه می‏فرماید: «قد فصلنا الایات لقوم یعلمون.» در آیه 11 بقره نیز می‏فرماید: «قد بینا الایات لقوم یوقنون.» مشابه این، آیاتی است كه چنین بیانی دارند:«لقوم یفقهون‏» (انعام:98)، «لقوم یتفكرون‏» (یونس:24)، «لاولی الالباب‏» (آل‏عمران:190). 
2- در اختیارداشتن قلب خود 
در آیاتی از قرآن مجید می‏فرماید: «ان فی ذلك لذكری لمن كان له قلب‏» (ق:37); در این، پند و تذكری است‏برای آن‏كه دارای قلب هوشیاری باشد. 
انسان در اثر گناه و یاغفلت گاهی قلب و دل خود را در اختیار شیطان،هوای‏نفس، غرایزحیوانی‏وانسان‏های‏منحرف‏قرارمی‏دهد و آنان دلش را می‏ربایند. كسی كه دل ندارد - یعنی، دل را به دیگری سپرده‏است واو هرگونه كه می‏خواهد بر آن حكم می‏راند - نمی‏تواند از قرآن بهره‏مند شود. كسی از قرآن بهره‏مند می‏شود كه بر دل خود مسلط باشد. در روایات آمده است كه اگر شیاطین پیرامون‏دل‏پرسه‏نمی‏زدندوآن‏رااحاطه‏نمی‏كردندانسان‏می‏توانست‏به ملكوت جهان نظر كند و حقایق هستی را دریابد. باید دل در اختیار انسان باشد تا آن را در اختیار قرآن و حقایق آن قرار دهد; در نتیجه، متاثر شود و به سوی كمال خویش حركت كند. 
3- حیات و زنده(دل) بودن 
در آیه 70 سوره یس می‏فرماید: «لینذر من كان حیا»; قرآن نازل شده است تا كسانی را كه زنده‏اند بیم دهد. برخی انسان‏ها مرده‏اند و مرده را هرقدر صدا بزنی، موعظه كنی یا حقایق را برایش بازگو كنی اثری نخواهد داشت. انسان‏هایی كه در اثر گناه بر قلب‏هاشان مهر خورده و راه نفوذ معارف حق را بر خود بسته‏اند وقتی حقایق و آیات الهی را می‏شنوند، ذره‏ای تاثیر در آنان نمی‏نهد; گویا چنین حقایقی را نشنیده‏اند. منافقان مظهر كامل این حالت مردگی و مؤمنان حقیقی مظهر كامل زنده‏دل بودن‏اند. قرآن مجید می‏فرماید: «ا و من كان میتا فاحییناه و جعلنا له نورا یمشی به فی الناس كمن مثله فی الظلمات لیس بخارج منها» (انعام: 122); آیا كسی كه مرده بود و او را زنده كردیم و برایش نوری قرار دادیم كه با آن در بین مردم حركت می‏كند مانند كسی است كه در تاریكی‏ها به سر می‏برد و از آن خارج نیست؟ 
انسان‏های زنده، كه باتقوا هستند، با نور خدا حركت می‏كنند و در برخورد با شیاطین، هوشیارانه عمل می‏نمایند: «ان الذین اتقوا اذا مسهم طائف من الشیطان تذكروا فاذا هم مبصرون‏» (اعراف:201); اهل تقوا را چون وسوسه و خیالی از شیطان به دل رسد، همان دم خدا را به یاد آورند و همان لحظه بصیرت و بینایی پیدا كنند. 
4- در پی خشنودی خدابودن 
انسان‏ها در هر عملی كه انجام می‏دهند، علاوه بر علم و آگاهی، انگیزه‏ای نیز دارند و باید داشته باشند، ولی انگیزه‏ها در افراد و موقعیت‏های گوناگون متفاوت است; گاهی كارها برخاسته از انگیزه‏های حیوانی و نفسانی مانند سیركردن شكم و تامین لذایذ مادی است و گاهی انسان فراتر از سطح حیوانات قرار می‏گیرد. در این صورت، انگیزه‏های مادی نمی‏تواند محرك اصلی او باشد و آنچه در پی آن است موضوعی فراتر از تامین لذایذ مادی خواهد بود. در این میان، آنان كه عشق به حقایق دارند با كشف مطالب علمی دل‏خوش می‏شوند و حداكثر با درك مفاهیمی كه از معنویات حكایت دارد، سرمست می‏شوند; ولی اگر انسان با خدا آشنا شود، خدا را خوب بشناسد و به او معتقد گردد بالاترین لذت برای او خشنودی خداست; نه در انجام اعمالش انگیزه دنیوی دارد و نه امیدی به نعمت‏های بهشتی و نه خوفی از عقوبت‏های اخروی در خود می‏یابد. چنین افرادی حتی اگر خدا نعمت‏های بهشتی را هم در اختیارشان قرار ندهد یا عقوبتشان كند از او ست‏برنمی‏دارند; زیرا خشنودی خدا برایشان از همه چیز بالاتر است. 
خداوند درباره اینان می‏فرماید: «یهدی به الله من اتبع رضوانه سبل السلام ... و یهدیهم الی صراط مستقیم‏» (مائده:16); خداوند كسانی را كه در پی خشنودی او باشند... به وسیله قرآن به راه‏های امن هدایت می‏كند و آنان را به صراط مستقیم رحمت و قرب خویش رهنمون می‏گردد. 
5- تقوا 
(در این زمینه در قسمت اهداف قرآن در بعد گرایش سخن گفته شد. بدان‏جا رجوع كنید.) 
6- خشیت و خوف 
یكی دیگر از شروط بهره‏مندی از قرآن، كه مرتبط با انذار و بیم‏دادن قرآن می‏باشد، خوف و خشیت است. در سوره یس، پس از آنكه هدف قرآن را انذار و بیم‏دادن مردم می‏داند و متذكر می‏شود كه منافقان از انذار قرآن بهره‏ای ندارند، می‏فرماید: «انما تنذر من اتبع الذكر و خشی الرحمن بالغیب فبشره بمغفرة و اجر كریم‏» (یس:11); فقط كسی از بیم‏دادن تو بهره می‏برد كه پیرو قرآن باشد و از خداوند رحمان خشیت داشته باشد، پس او را به آمرزش و پاداش ارجمند الهی بشارت ده.

فصلنامه معرفت, ش24

نظرات شما عزیزان:

نام :

آدرس ایمیل:

وب سایت/بلاگ :

متن پیام:

نظر خصوصی

 کد را وارد نمایید:

 

 

 

عکس شما

آپلود عکس دلخواه: